تنگه هرمز برای چه کسانی مهمتر است؟
مقدمه
تنگه هرمز، آبراهی است که سواحل ایران و عمان را از هم جدا کرده و خلیج عمان و دریای عرب را به هم متصل میکند. عرض باریکترین نقطه عبوری از این آبراه 21 مایل است.
چندی پیش شورای بین المللی دریانوردی بالتیک (بیمکو)، بزرگ‌ترین انجمن کشتیرانی در دنیا نسبت به وخیم‌تر شدن اوضاع در تنگه هرمز و خلیح فارس هشدار داد. هشدار بیمکو پس از حملات اخیر به دو تانکر نفتی صورت گرفت. دو کشتی چندی پیش در نزدیکی ساحل جنوبی ایران مورد هدف قرار گرفتند. آمریکا بدون ارائه شواهدی مستند ایران را به دست داشتن در این حملات متهم کرده است. هرچند این اتهام توسط ایران رد شده است.
ترانزیت نفت و گاز از تنگه هرمز
بر اساس برآورد اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA)، در حال حاضر روزانه 20.7 میلیون بشکه نفت که معادل است با حدود 21 درصد تقضای میعانات نفتی جهان از تنگه هرمز عبور میکند.
بیشتر صادرات نفتی از مسیر تنگه هرمز به کشورهای آسیای شرقی مانند چین، هند، ژاپن، کره جنوبی و برخی کشورهای دیگر در آسیا ارسال میشود. میتوان گفت خریداران آسیایی تنگه هرمز بیش از ۸۰ درصد از کل نفت خام و عناصر معدنی موردنیاز این کشورها را به آنها می‌رساند.
نگاهی به آمار حمل‌ونقل نفت خام از طریق تنگه هرمز نشان میدهد ژاپن با واردکردن روزانه ۵۸۰ هزار بشکه از این منطقه، بزرگ‌ترین واردکننده نفت از این پایانه‌ها است که حدود ۳۰ درصد از کل محموله‌های نفتی عبوری از این منطقه را از آن خودکرده است.
بزرگ‌ترین مشتریان نفت خام بنادر نفتی کویت و عراق، کشورهای چین و هند هستند که طبق آمار نفت‌کش‌ها، هرکدام به ترتیب در فاصله سه ماه مارس تا می، 1.24 میلیون بشکه در روز و 1.14 میلیون بشکه در روز نفت صادر کرده‌اند.
تقریباً بیش از ۲۰ درصد از صادرات نفت و میعانات گازی امارات متحده از بندر نفتی فجیره، در خارج از تنگه هرمز مبادله میشود اما مابقی نفت کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از تنگه هرمز عبور می‌کنند تا به اقیانوس هند برسند.
تاثیر بستن تنگه هرمز بر قیمت گاز طبیعی مایع
در صورت بسته شدن تنگه هرمز صادرات گاز طبیعی مایع (LNG) قطر بطور کامل متوقف میشود که این امر سبب افزایش دوبرابری قیمت آن خواهد شد. حجم تقریبی صادرات LNG قطر روزانه 280 میلیون متر مکعب است که 22 درصد از تقاضای جهانی را پاسخ میدهد.
برخلاف عربستان سعودی و امارات، قطر هیچ مسیر جایگزینی ندارد تا بتواند از طریق آن تنگه هرمز را دور بزند.
بازی ترامپ در تنگه هرمز
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، در پیامی در توییتر اینگونه نوشت: “چین ۹۱ درصد نفت خود را از تنگه هرمز می‌گیرد و ژاپن ۶۲ درصد، و بسیاری از کشورهای دیگر هم همینطور. پس چرا ما سال‌هاست بدون هیچ پاداشی از خطوط کشتیرانی کشورهای دیگر حفاظت می‌کنیم. تمام این کشورها باید از کشتیهای خودشان حفاظت کنند. ما حتی احتیاج نیست آنجا باشیم چرا که آمریکا (با فاصله) به بزرگ‌ترین تولیدکننده انرژی در سرتاسر جهان تبدیل شده است.”
باید توجه داشت که آمریکا از دیرباز همواره یک مسئولیت بینالمللی برای خود قائل است. درواقع آمریکا با بازکردن چتری برای خود و سایر کشورهایی که با او همسو هستند امنیت آنها را تامین میکند. کشورهای همسو با آمریکا را میتوان به دسته تقسیم کرد. دسته اول کشورهایی همچون ژاپن و کره جنوبی هستند که ارتباط آنها را میتوان “اتحاد” نامید. دسته دوم نیز کشورهایی نظیر چین و هند هستند که ارتباط بین آنها نوعی “شراکت” محسوب میشود.
درواقع آمریکا با تامین امنیت برای این دو دسته و گره زدن منافع خود و آنها با یکدیگر هم از آنها حمایت میکند هم آنها را مجبور میکند تا از سیاستهای بینالمللی آمریکا پیروی کنند.
اگرچه ترامپ معتقد است که وابستگی آمریکا به نفت خلیج فارس کاهش یافته و این کشور طی چند سال آینده به صادرکننده نفت تبدیل میشود، یک مهم مهم را از قلم انداخته است. شاید آمریکا بطور مستقیم از ایجاد ناامنی در خلیج فارس آسیب نبیند ولی باید در نظر داشت که قیمت نفت قیمتی جهانی است، بنابراین هزینه واردات نفت این کشور و خرید از فروشندگان نفت به همان میزان افزایش مییابد. حتی در نگاهی بسیار ساده میتوان گفت که این اتفاق هزینه بنزین در آمریکا را افزایش میدهد که بدون شک ضربهای به امنیت ملی این کشور محسوب میشود.
با توجه به توییت ترامپ، چین 91 درصد نفت خود را از طریق تنگه هرمز تامین میکند. بررسی دادههای گمرک چین نشان میدهد که در بازه زمانی ژانویه تا آوریل سال جاری چین کمتر از 44 درصد از نفت خود را از طریق تنگه هرمز تامین کرده است. این موضوع حاکی از کذب بودن ادعای ترامپ است.
البته بخش دیگر ادعای وی مبنی بر کاهش وابستگی آمریکا به واردات از منطقه خلیج فارس درست است. در ماه مارس، واردات نفت خام آمریکا از خلیج فارش بطور میانگین کمتر از 1.05 میلیون بشکه در روز بوده است که نسبت به آوریل 2003 با 3.08 میلیون بشکه در روز کاهشی قابل توجه داشته است. در همین بازه زمانی تولید نفت آمریکا از 5.73 میلیون بشکه در روز به 11.9 میلیون بشکه در روز رسیده است. در ادامه نمودار واردات نفت آمریکا از خلیج فارس را مشاهده میکنید:
نتیجهگیری
برخلاف ادعای کاخ سفید مبنی بر بی اهمیت بودن تنگه هرمز و توییت ترامپ که از سایر کشورها خواسته است تا امنیت کشتیهای خود در تنگه هرمز را برعهده بگیرند، مقامات آمریکایی نمیتوانند نسبت به آن بیتفاوت باشند.
درواقع آمریکا قصد دارد تا با امنیتی کردن مسئله تنگه هرمز، ائتلافی را علیه ایران به‌عنوان ناقض امنیت انرژی جهان تشکیل دهد.
ترامپ میداند که سایر کشورها توان لازم برای تامین امنیت خود در منطقه تنگه هرمز را ندارند. بنابراین درصدد است تا با گوشزد کردن اینکه برای تداوم امنیت انرژی خود چارهای جز همراهی با این کشور را ندارند، آنها را از کمک کردن به ایران در جهت دور زدن تحریمها منع کند.
منابع
https://www.albawaba.com/opinion/after-billions-chinese-investment-omans-duqm-port-could-help-bypass-hormuz-1291468
https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/shipping/062419-trump-threatens-to-lessen-us-security-role-in-strait-of-hormuz?ite=87667HYPERLINK “https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/shipping/062419-trump-threatens-to-lessen-us-security-role-in-strait-of-hormuz?ite=87667&ito=1449&itq=cf49f770-675f-460b-a3a9-1030e842e751&itx%5bidio%5d=3881819″&HYPERLINK “https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/shipping/062419-trump-threatens-to-lessen-us-security-role-in-strait-of-hormuz?ite=87667&ito=1449&itq=cf49f770-675f-460b-a3a9-1030e842e751&itx%5bidio%5d=3881819″ito=1449HYPERLINK “https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/shipping/062419-trump-threatens-to-lessen-us-security-role-in-strait-of-hormuz?ite=87667&ito=1449&itq=cf49f770-675f-460b-a3a9-1030e842e751&itx%5bidio%5d=3881819″&HYPERLINK “https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/shipping/062419-trump-threatens-to-lessen-us-security-role-in-strait-of-hormuz?ite=87667&ito=1449&itq=cf49f770-675f-460b-a3a9-1030e842e751&itx%5bidio%5d=3881819″itq=cf49f770-675f-460b-a3a9-1030e842e751HYPERLINK “https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/shipping/062419-trump-threatens-to-lessen-us-security-role-in-strait-of-hormuz?ite=87667&ito=1449&itq=cf49f770-675f-460b-a3a9-1030e842e751&itx%5bidio%5d=3881819″&HYPERLINK “https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/shipping/062419-trump-threatens-to-lessen-us-security-role-in-strait-of-hormuz?ite=87667&ito=1449&itq=cf49f770-675f-460b-a3a9-1030e842e751&itx%5bidio%5d=3881819″itx%5bidio%5d=3881819
https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/natural-gas/062419-lng-prices-could-double-if-strait-of-hormuz-closed-platts-analytics
https://www.bloomberg.com/amp/news/articles/2019-06-26/which-oil-buyers-have-most-at-stake-as-mideast-tensions-rise